Zotero نرم‌افزار مدیریت مقالات و منابع علمی

Zotero یک نرم افزار رایگان برای  برای مدیریت و سازماندهی مقالات و منابع علمی است. اساسی برای پژوهشگرانی است که به دنبال ساده‌سازی مدیریت منابع خود و بهبود فرآیند نگارش علمی هستند.

 این نرم افزار توسط دانشگاه  George Mason ساخته شده و با آنکه حجم بسیار کمی دارد، طراحی و کدنویسی آن، بسیار قدرتمند و پایدار است. 

این برنامه برای کمک به پژوهشگران در جمع‌آوری، سازمان‌دهی، استناد و به اشتراک‌گذاری مطالب پژوهشی طراحی شده است و برای هر یک از منابع، مدخل مخصوص ایجاد می‌کند.

پژوهشگران می‌توانند با یک کلیک، منابعی مانند مقالات علمی، کتاب‌ها و وب‌سایت‌ها را ذخیره کنند. زوترو با دسترسی به وب‌سایت‌های علمی مختلف مثل الزویر، ساینس دایرکت، اشپرینگر و… این کار را برای پژوهشگران راحت‌تر می‌کند.

این برنامه با مرورگرهای وب و پردازشگرهای متنی مانند Word هم کار می‌کند و این ویژگی، زورترو را به یک ابزار چندمنظوره برای نگارش علمی تبدیل کرده است.

خوشبختانه این اپلیکیشن، کاربری بسیار ساده‌ای دارد و به اصطلاح user-friendly است اما به جز این موارد، ویژگی‌های جذاب دیگری هم دارد.

ویژگی‌های کلیدی

به جز توضیحات بالا، ویژگی‌های زیر، این نرم‌افزار را به ابزاری جذاب برای پژوهشگران تبدیل می‌کند.

• ذخیره خودکار استنادات:
  زوترو می‌تواند اطلاعات استنادها را به صورت اتوماتیک از صفحات وب شناسایی و ذخیره کند. کاربران برای این کار، می‌توانند با استفاده از افزونه‌های مرورگر موجود برای فایرفاکس، کروم و سافاری، منابع را به‌سادگی به کتابخانه خود اضافه کنند.

• ابزارهای سازمان‌دهی و مرتب کردن منابع :
  زوترو به کاربران امکان می‌دهد که مجموعه‌ها و زیرمجموعه‌هایی برای دسته‌بندی منابع خود ایجاد کنند. این ویژگی برای مدیریت پروژه‌ها یا موضوعات متعدد بسیار مفید است. همچنین، کاربران می‌توانند برچسب‌هایی به موارد اختصاص دهند تا جستجو و بازیابی آنها آسان‌تر شود.

زوترو به کمک کالکشن‎ها و تگ‌ها، سازماندهی منابع دیجیتال را ممکن می‌کند.

تفاوت کالکشن با فولدر در این است که یک آیتم می‌تواند همزمان در چند کالکشن باشد.

یک ایده ساده این است که برای هر پروژه، یک کالکشن در نظر بگیرید.

تگ‌ها را هم می‌توانید بر اساس روش کار خود تعریف کنید. برای مثال:

• یادداشت‌گذاری و حاشیه‌نویسی:
  کاربران می‌توانند یادداشت‌ها و حاشیه‌نویسی‌ها را مستقیماً به استنادها اضافه کنند. خواننده PDF زوترو امکان برجسته‌سازی و نوشتن یادداشت‌ها روی اسناد را فراهم می‌کند و به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا تمامی یادداشت‌های مربوط به پژوهش‌های خود را در یک مکان نگهداری کنند.
• پشتیبانی از انواع سبک‌های استناد:
  با پشتیبانی از بیش از ۹۰۰۰ سبک استنادی، از جمله APA، MLA و شیکاگو، زوترو می‌تواند کتابنامه‌ها و استنادها را طبق نیازهای رشته‌های علمی مختلف مدیریت کند.

Zotero بلافاصله برای هر ویرایشگر متنی و همچنین به‌طور مستقیم در Word، LibreOffice و Google Docs مراجع و فهرست منابع (bibliographiy) ایجاد می‌کند. با پشتیبانی از بیش از ۹۰۰۰ سبک استناد، می‌توانید کار خود را مطابق با هر راهنمای سبک یا نشریه‌ای قالب‌بندی کنید.

• امکانات همکاری محققین:
  زوترو امکان همکاری بین چند نفر را فراهم می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد کتابخانه‌های خود را با همکاران یا دانشجویان به اشتراک بگذارند. این ویژگی برای نگارش مشترک مقالات یا تهیه کتابنامه‌های مشترک مفید است.
• همگام‌سازی:
  زوترو همگام‌سازی اختیاری در دستگاه‌های مختلف ارائه می‌دهد و به کاربران این امکان را می‌دهد که از هر جایی با دسترسی به اینترنت به کتابخانه‌های خود دسترسی داشته باشند.

• زوترو امکان کار با مرورگر وب، همگام‌سازی و سینک آنلاین، تولید نقل‌قول‌های درون متنی، پاورقی‌ها و کتاب‌شناسی‌ها، پی‌دی‌اف‌ها، ePUB و HTML‌ خوان‌های یکپارچه با قابلیت‌های حاشیه‌نویسی، و ویرایشگر یادداشت، و همچنین یکپارچه‌سازی (integration) با واژه‌پردازهای لایبر آفیس رایترLibreOffice Writer مایکروسافت ورد Microsoft Word و گوگل داگز Google Docs است.

استعاره‌ای برای Zotero

در واقع زوترو را می‌توان به عنوان یک دستیار دیجیتال تحقیقاتی خودتان تصور کنید، دستیاری که هر مقاله، کتاب و صفحه وبی را که ارزشمند بدانید، بی‌صدا و با کارایی بالا دسته‌بندی کرده، آن‌ها را دقیقاً به همان شکلی که می‌خواهید سازمان‌دهی می‌کند و هر زمان که آماده نوشتن باشید، این منابع را به‌صورت ساختارمند و آماده برای استفاده، در اختیارتان قرار می‌دهد .

این دستیار هوشمند و بسیار منظم هیچ‌گاه چیزی را فراموش نمی‌کند در نتیجه ذهن شما را آزاد و خیال شما را راحت می‌کند تا بر نوشتن و تولید دانش تمرکز کنید، نه بر پیگیری و مدیریت منابع دانشگاهی.

شروع به کار با زوترو

به وب‌سایت زوترو مراجعه کنید:

https://www.zotero.org/download

و برنامه‌ای را که با سیستم‌عامل شما سازگار است دانلود کنید.

و آن را نصب کنید.

سپس افزونه زوترو (یا به اصطلاح Connector زوترو) را به مرورگر وب خود اضافه کنید تا امکان ذخیره استنادات به‌راحتی فراهم شود.

افزونه یا رابط زوترو برای مرورگر گوگل کروم

افزونه زوترو برای مرورگر اج

زوترو برای مرورگر فایرفاکس

افزونه زوترو برای سافاری Safari نیازی به نصب ندارد. می توانید آن را از قسمت Extensions در تنظیمات سافاری فعال کنید.

نسخه iOS و اندروید این اپلیکیشن را هم می‌توانید دانلود و نصب کنید:

ایجاد حساب کاربری:

برای دسترسی به ویژگی‌های همگام‌سازی و ذخیره آنلاین، یک حساب کاربری رایگان در زوترو ثبت کنید.

سازمان‌دهی کتابخانه خود:

در ابتدا کتابخانه شما خالی است. اما با استفاده از افزونه مرورگر، وارد کردن دستی اطلاعات استناد، درگ کردن فایل (مانند pdf) از کامپیوتر یا استفاده از identifier هایی مانندDOI، منابع دلخواه خود را به کتابخانه خود اضافه کنید. به تدریج این ابزار، به یک کتابخانه واقعی تبدیل می‌شود.

زوترو به صورت اتوماتیک منابع تحقیقاتی را تشخیص می‌دهد و امکان اضافه کردن آنها با یک کلیک را به ما می‌دهد.

برای مثال اگر در سایت مجله ساینس در حال بررسی مقالات یک جورنال باشید، به سادگی می‌توانید یک مقاله را در زوترو وارد کنید.

به این ترتیب به تدریج کتابخانه خود را تکمیل می‌کنیم.

کتابخانه Zotero شما شامل سه ستون است. ستون سمت چپ نمای کلی از مجموعه‌های شما را نشان می‌دهد، ستون وسط محتوای مجموعه منتخب را نمایش می‌دهد و ستون سمت راست جزئیات یک مورد منتخب را نمایش می‌دهد.

به کمک ابزار مداد می‌توانید در حین مطالعه، از هایلایت استفاده کنید.

• زوترو مراجع تکراری یا داپلیکیت را هم تشخیص می‌دهد و امکان ادغام آنها را به ما می‌دهد.

استفاده از افزونه‌های Word و سایر ابزارهای پردازشگر متنی:

افزونه‌های مربوط به word و سایر پردازشگر متنی را نصب کنید تا استنادها را هنگام نگارش مقالات به‌راحتی وارد کنید.

پشتیبانی از زبان فارسی

زوترو از زبان فارسی نیز پشتیبانی می‌کند. از منو ابزارها، قسمت پیشرفته می‌توانید زبان مورد نظر خود را انتخاب کنید. 

ویدئوی یک کارگاه آموزشی

در ویدئوی زیر، دکتر محمدرضا متصورزاده، در قالب یک کارگاه حدوداً دو ساعته، کار با زورتو را آموزش می‌دهند.

سرفصل‌های این کارگاه عبارتند از:

– معرفی نرم افزار زوترو
– نحوه دانلود و نصب نرم افزار
– ورود اطلاعات منابع علمی در نرم افزار به صورت دستی
– ورود اطلاعات منابع علمی در نرم افزار به صورت اتوماتیک
– مدیریت منابع اطلاعاتی در زوترو
– کار با افزونه زوترو در نرم افزار ورد
– پرسش و پاسخ

پلاگین‌های Zotero

برای افزودن عملکرد‌های بیشتر یا تسهیل بعضی از کارکردها، می‌توان پلاگینهایی را نصب کرد. برای مثال، Better BibTex برای مدیریت اطلاعات bibliographic را ساده‌تر می‌کند.

برای نصب یک افزونه، آن را دانلود می‌کنیم. فرمت فایل دانلود شده، xpi است. باید آن را به بخش پلاگین‌های zotero یعنی پنجره  Add-ons درگ کنیم:

سپس به بخش تنظیمات آن می‌رویم:

edit – preferences – Better BibTex – Better BibTex preferences

به جز BetterBibTex، پلاگین‌های زیر هم جز پلاگین‌های محبوب زوترو هستند:

 ZoteroPreview

Sci-Hub

ZoteroBib

یک ابزار دیگر برای دریافت citation یک منبع که توسط تیم Zotero توسعه یافته، سایت Zoterobib با آدرس zbib.org است.

برای استفاده از ZoteroBib، کافی است آدرس وب، ISBN، DOI یا شناسه‌های دیگر را در نوار جستجو وارد کنند تا این ابزار به‌طور خودکار داده‌های مربوط به منبع را دریافت و قالب‌بندی کند.

ZoteroBib از طیف گسترده‌ای از سبک‌های استنادی، از جمله APA، MLA، شیکاگو، هاروارد و هزاران سبک دیگر پشتیبانی می‌کند، بنابراین کاربران می‌توانند فهرست منابع خود را به‌راحتی مطابق با نیازهای انتشار یا استانداردهای دانشگاهی تنظیم کنند.

همچنین ZoteroBib برای منابعی که در پایگاه داده نیستند، امکان وارد کردن دستی اطلاعات را فراهم می‌کند، تا حتی منابع خاص و منحصربه‌فرد نیز به‌درستی استناد شوند.

ZoteroBib ، امکان ویرایش citation و ذخیره‌سازی خودکار در حافظه محلی را فراهم می‌کند.

به جز کپی کردن، این ارجاع را می‌توان به صورت فایل‌های HTML، RTF، یا BibTeX اکسپورت و ذخیره کرد.

این امکان در Zotero هم وجود دارد اما در اینجا به سادگی و بدون نیاز به نصب انجام می‌شود.

در چنین موارد خاصی می‌توانید از chatGPT کمک بگیرید:

امکان تغییر یک سبک ارجاع به سبک دیگر هم به سادگی امکانپذیر است. برای مثال فرض کنید شما یک منبع را به سبک APA نوشته‌اید اما الان قصد دارید در مقاله‌ای که برای یک جورنال دیگر می‌فرستید، آن را به سبک شیکاگو بنویسید. زوترو به راحتی این تغییر را برای شما انجام می‌دهد.

همانطور که گفتیم، در چنین مواردی می‌توانید از chatGPT هم کمک بگیرید:

در انتها نگاهی می‌اندازیم به جدول مقایسه زوترو با نرم‌افزارهای مشابه

ویژگی	زوترو Zotero	مندلی Mendeley	اندنوت EndNote	سیتاوی Citavi
نوع	منبع باز، رایگان	رایگان (نسخه پایه)، تجاری (نسخه‌های پیشرفته)	تجاری	تجاری
رابط کاربری	ساده و کاربرپسند	مدرن و کمی پیچیده‌تر	سنتی‌تر	جامع و کامل
همگام‌سازی	با انواع فایل‌ها، کتابخانه و فضای ابری	تمرکز بر مقالات علمی، کتابخانه و فضای ابری	کتابخانه و فضای ابری	کتابخانه و فضای ابری
جامعه کاربری	بزرگ و فعال	شبکه‌سازی علمی قوی	سنتی و گسترده	رو به رشد
ادغام با Word	خوب	بسیار خوب	بسیار خوب	خوب
قابلیت‌های پیشرفته	متنوع (افزونه‌ها، یادداشت‌نویسی)	تحلیل داده‌ها، شبکه‌سازی	مدیریت پروژه‌های تحقیقاتی، تحلیل داده‌ها	مدیریت پروژه‌های تحقیقاتی، تحلیل داده‌ها
قیمت	رایگان	رایگان (نسخه پایه)، تجاری (نسخه‌های پیشرفته)	تجاری	تجاری